वानप्रस्थी कर्तव्य गतकाळातील काळा कालखंडसुद्धा काळाच्या पडद्याआड गेल्यावर, कालांतराने रम्य भासू लागतो. माणसाला भविष्याची चिंता सतावते, वर्तमान खडतर भासते; पण भूतपूर्व स्मृती मात्र सुखावतात. साध्यासुध्या व्यक्तीलाही आयुष्याच्या संध्याकाळी संध्यारंगांसमवेत स्मरणरंजन करायला खूप आवडते; मग ज्यांचा सगळा जीवनप्रवास वाटावळणांनी, चढउतारांनी भरून गेलेला असतो, त्याच्या बाबतीत सांगण्याजोगे,-आणि पुढच्या पिढ्यांनी ऐकण्याजोगे किती किती असेल! परंतु अशा अनुभवसंपन्न व्यक्तीसुद्धा स्वत:च्या आठवणी लिहून ठेवत नाहीत, हा प्रवाद नसून सार्वत्रिक वास्तव आहे. चरित्र किंवा आत्मचरित्र या साहित्यप्रकाराने कोणत्याही भाषेचे दालन समृद्ध असते. तथापि ते लिहिले जाण्याकरिता चरित्रनायक महान असला पाहिजे असा गैरसमजही असतो. माणूस अगदी सामान्य, मोरू किंवा बाळू या वर्गातला असला तरी त्याच्या चरित्रकथनात त्या त्या काळातील समाजस्थिती उमटत असते. लक्ष्मीबाई टिळक यांनी लिहिलेली स्मृतिचित्रे, त्यातील साहित्यगुणामुळे श्रेष्ठ ठरली असे नाही, पण त्या काळची समाजस्थिती त्यांतून समजली, आणि एका साध्या घरच्या महिलेने टिपलेले त्या काळातील क्